ماجرای شکایت شرکت سینگر به وزارت خارجه ، چرا استفاده از چرخ خیاطی ممنوع شد - وبلاگ چراغ روشن

به گزارش وبلاگ چراغ روشن، نخستین چرخ خیاطی شبیه چرخ های امروزی را سال 1830 بارتلمی تیمونیر خیاط فرانسوی اختراع کرد. چرخی که فقط از یک منبع نخ و یک سوزن تشکیل شده بود و یک کوک پیوسته را ایجاد می کرد. اما متاسفانه این اختراع برای مخترع آن چندان نان و آبی نداشت.

وبلاگ چراغ روشن - بهاره خسروی :آن طور که در منابع تاریخی آمده یک گروه از خیاطان به علت کسادی کارشان شبانه به کارگاه بارتلمی ریختند و چرخ ها را آتش زدند و این خیاط بخت برگشته هم درنهایت فقر و تنگدستی از غصه دق کرد و مرد. تا اینکه سال 1834 میلادی، والترهانت، نخستین چرخ خیاطی نیمه پیروز را ساخت. ولی به علت حس دلسوزی از کسادی کسب وکار خیاطان اختراعش را به ثبت نرساند.

قصه های تهران را اینجا دنبال کنید

سال 1846 بود که الیاس هاو آمریکایی اختراع یک چرخ خیاطی را به ثبت رساند. در این چرخ خیاطی از دو منبع نخ برای دوخت استفاده می شد، شامل یک سوزن سوراخ دار بود. این سوزن از یک طرف به داخل پارچه فشار داده می شد و یک حلقه در طرف دیگر آن ایجاد می کرد و در نتیجه یک کوک قفل شده ایجاد می شد. 9 سالی طول کشیدتا الیاس هاو بتواند محصول تولیدی اش را به نامش ثبت کند.

دعوای الیاس و آیزاک سر چرخ خیاطی سینگر

الیاس هاو هنوز از ثبت اختراعش سر خوش و مسرور بود که سر و کله آیزاک سینگر و اختراع جدیدش پیدا شد. سنگیر که مبدع چرخ خیاطی های معروف سینگر هم است سال 1850 میلادی چرخ خیاطی اختراع کرد که روش دوخت آن همزمان از پایین به بالا بود و از همه مهم تر به جای دست با حرکات پا به راحتی می شد این چرخ را به حرکت در آورد، سرعت و کیفیت بهتری هم داشت. همین باعث شد الیاس هاو علیه سینگر دست به یک اقدام حقوقی بزند که در سال 1854 میلادی نیز به پیروزی رسید. بعد از این پیروزیت، عایدی الیاس هاو از 300 دلار سالانه به 100 هزار دلار در سال افزایش پیدا کرد.

دستگاه شیطانی نجس

اما قصه ورود چرخ خیاطی از فرنگستان به ایران چه بود؟ چرخی که در ابتدای ورود به مذاق اهالی مرکز نشین چندان خوش نیامد و بسیاری از آنها از سپردن سفارش لباس به خیاطی که چرخ خیاطی داشت واکنش منفی نشان می دادند. نخستین چرخ خیاطی به وسیله مظفرالدین شاه در یکی از سفرهایش به ینگه جهان راهی ایران شد و این چرخ خیاطی همراه یک خیاط قفقازی آشنا به کار برای دوخت لباس دربایان وارد کشور شد. در آن موقع بازار امیر پاتوق خیاطان زبردست و ماهری بود که با دست و نخ و سوزن لباس مورد احتیاج مردم را در برترین شکل ممکن می دوختند و بازارشان به ویژه شب عید سکه بود.به عقیده بعضی مرکز نشین چرخ خیاطی، چرخ شیطان بود، چراکه این چرخ با جویدن پارچه به کیفیت تار پود و دوام پارچه آسیب می رساند و از طرفی هم باعث نجس شدن لباس می شد. به همین بهانه خرید و دوخت لباس با چرخ خیاطی ممنوع بود.

ابتکار سینگر برای آشتی مردم با چرخ خیاطی

جدل میان سنت و مدرنیته حسابی بالا گرفت و مردم و حتی خیاطان سنتی نسبت به چرخ خیاطی و خرید و فروش این دستگاه صنعتی مقابله می کردند. محصولات کارخانه آقای آیزاک سینگر(از مخترعان چرخ خیاطی مدرن) نخستین ماشین های دوزندگی بود که پایشان به ایران باز و یک نمایندگی رسمی در تهران دایر شد. این نمایندگی در خیابان بوذرجمهری (15خرداد) قرار داشت و کسانی که چرخ خیاطی می خریدند زیر نظر مربی آمریکایی دوره های آموزش خیاطی با چرخ را آموزش می دیدند .همین ماجرا باعث شد تا پای چرخ خیاطی به عنوان یک کالای ارزشمند و نفیس گران به خانه ها باز گردد و مهم ترین کالای سبد جهیزیه دختران بعد از آینه و شمعدان باشد.

گرانی چرخ خیاطی

سرعت در کار دوخت و دوز باعث شده بود تا مردم به چرخ خیاطی به عنوان منبع در آمد نگاه نمایند. به ویژه در سال های جنگ و قحطی که به توان مالی مردم آسیب زیادی رسیده بود. شرکت سینگر هم از این فرصت استفاده نموده بود و چرخ های خیاطی را با قیمت گران به مردم می فروخت. بر اساس اسناد موجود در آن سال ها قیمت چرخ خیاطی سینگر150 تومان بود در صورتی گندم خرواری 17 تومان بود. این میان حقوق یک کارگر روزی 4 ریال بود درنهایت یک کارگر ماهر درنهایت روزی یک تومان حقوق داشت.

معمولا این چرخ خیاطی ها به صورت قسطی واگذار می شد. اما پرداخت اقساط در روزگار جنگ و کسادی بازار برای هرکسی امکان پذیر نبود. شرکت هم برای وصول طلبش از مشتری های بدحساب دست به دامن وزارت خارجه و پلیس می شد و فرستادن مامور به در خانه بدهکاران طلبش را وصول می کرد. جالب تر ماجرا اینجاست که با مرور زمان چرخ خیاطی به عنوان یک کالای اساسی و مهم موردتوجه واقع شد و اغلب برای نمایش آن را در اتاق پذیرایی قرار می دادند اما بیشتر مالکان آن و مشتریان آن از طبقه میانه بودند.